کمبود سدیم: علل، علائم و درمان

وجود سدیم جهت عملکرد مناسب سیستم‌های بدن ضروری است. این مقاله به شما کمک خواهد تا از علل، علائم و درمان سطوح پایین سدیم خون اطلاع کسب نمایید.
انسان سدیم را به شکل کلرید سدیم مصرف می‌کند. نام علمی نمک معمولی، کلرید سدیم می‌باشد. وجود این عنصر قلیایی جهت حفظ حیات بسیار ضروری است، به طوریکه در مایعات خارج سلولی موجود می‌باشد. این عنصر همچنین در استخوان‌ها، بزاق، و آنزیم‌ها وجود دارد. سدیم و یا «Na» کاتیون (یون مثبت) غالب در مایع خارج سلولی بوده و همراه با پتاسیم که یکی دیگر از کاتیون‌های مهم موجود در مایعات داخل سلولی است، همکاری می‌کند.
سدیم نقش مهمی در توزیع آب بدن ایفاء می‌کند. این عنصر به حفظ فشار خون و تعادل اسید و باز کمک می‌نماید. جهت تحریک انقباض عضلات وجود آن ضروری است، به طوریکه از عناصر و مؤلفه‌ی اصلی اعصاب به حساب می‌آید. کلسیم و دیگر مواد معدنی به سبب وجود سدیم، در فرم محلول نگه داشته می‌شوند. سدیم همچنین موجب تحریک غدد آدرنال شده و به جلوگیری از گرمازدگی کمک می‌کند. سدیم همراه با کلرید و بی کربنات تعادل ذرات باردار الکتریکی در مایعات و بافت‌ها را حفظ می‌نماید.

منابع سدیم

سدیم در مواد غذایی که مصرف می‌کنیم، یافت می‌شود، منبع اصلی نمک طعام معمولی که به عنوان چاشنی انواع غذا مورد استفاده قرار می‌دهیم، همین سدیم می‌باشد. دیگر منابع غذایی سدیم، سس سویا، خیار شور، زیتون، و ساورکراوت (sauerkraut) (کلم پیچ خرد کرده که نمک می‌زنند و در آب خود می‌جوشانند) می‌باشند. شما حتی نمک را از گوشت شور، ماهی، تنقلات شور، عصاره آبگوشت، پنیر فرآوری شده، سوپ فوری، و رشته فرنگی، و غیره بدست می‌آورید. از میان گروه مواد غذایی طبیعی، سبزیجاتی مانند ساقه خشک شده‌ی نیلوفر آبی، سبزیجات برگ‌دار، بنشن، و حبوبات مواد غذایی سرشار از سدیم می‌باشند. این ماده‌ی معدنی همچنین در صدف، هویج، چغندر، کرفس، شیر، آرتیشو، گوشت گاو خشک شده، مغز، کلیه یا قلوه، و بیکن نیز وجود دارد.

موارد مصرف سدیم

عضلات و اعصاب زمانی وظایف خود را به خوبی انجام می‌دهند که مقادیر کافی سدیم را از طریق خوراک روزانه دریافت نمایند.
با کمک سدیم، بدن فشار خون و میزان خون را کنترل می‌کند.
این ماده‌ی معدنی به دلیل داشتن ویژگی حفظ آب در بافت‌های بدن، در درمان اسهال، گرفتگی عضلانی، کم آبی بدن و تب بکار می‌رود.
سدیم به انتقال عصبی و انقباض عضلات که شامل ضربان و تپش قلب می‌شود، کمک می‌کند
این ماده، تعادل یونهای مثبت و منفی را در بافت‌ها و مایعات بدن حفظ می‌نماید.

هیپوناترمی چیست؟

هیپوناترمی یک اصطلاح پزشکی است که به منظور توصیف کمبود سدیم بکار می‌رود. هنگامی که تعادل الکترولیت بدن برهم می‌خورد، فرد دچار هیپوناترمی می‌شود. چنانچه مقدار مایع موجود در بدن بیش از حد شود، به این دلیل که این مایع موجب رقیق شدن سدیم می‌گردد و چنانچه سطوح سدیم موجود در بدن بیش از اندازه پایین باشد، این وضعیت برای فرد اتفاق می‌افتد. ابتلا به اسهال یا استفراغ بیش از حد می‌تواند منجر به کمبود سدیم گردد. ورم و یا ِادِم یا جمع شدن بیش از حد مایع نیز می‌تواند موجب هیپوناترمی شود. در اختلالاتی مانند نارسایی احتقانی قلب و نارسایی کلیه، بدن اغلب مایع بیشتری را حفظ کرده و به این ترتیب، سدیم رقیق می‌شود. تعرق بیش از حد می‌تواند به کاهش مایعات بدن و سدیم منجر گردد. بطوریکه این امر می‌تواند عملکرد طبیعی بدن را مختل سازد. بدن یک فرد مبتلا به سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادراری (SIADH) هورمون کاهنده‌ی ادرار(ADH) را بیش از حد تولید می‌نماید. این امر منجر به حفظ آب در بدن گشته و در نهایت به کمبود سدیم می‌انجامد. برخی داروها و همچنین شرایط خاص می‌توانند موجب تحریک ترشح هورمون کاهنده‌ی ادرار از غده هیپوفیز شوند. شرایط پزشکی خاصی مانند کم کاری تیروئید، سیروز کبدی، و بی اشتهایی می‌توانند منجر به پایین آمدن سطوح سدیم خون گردند.

علائم کمبود سدیم

این علائم احساس ضعف، بی تفاوتی، تهوع، و گرفتگی عضلات دست و پا را شامل می‌شود. فرد ممکن است دچار کشیدگی عضلانی و تشنج گردد. این کمبود، در موارد بسیار نادر، ممکن است به علت فشار خون بسیار پایین به شوک منجر شود. به این دلیل که مغز به ویژه نسبت به سدیم حساس می‌باشد، علائم دیگر آن شامل موارد عصبی مانند گیجی، کندی، از دست دادن حرکت بازتابی، تشنج، و یا حتی کما و مرگ می‌باشد. افراد مسن‌تر احتمال آنکه دچار علائم شدید شوند، در آنها بیشتر است.

درمان

تنها با اضافه کردن یک قاشق مربا خوری نمک به ظرف غذا نمی‌توان به افزایش سطوح سدیم خون کمکی کرد. ضرورت دارد که پزشک علت دقیق کمبود این ماده‌ی معدنی را مورد شناسایی قرار دهد. چنانچه علت آن، نارسایی کلیه، نارسایی قلبی، و یا SIADH باشد، پزشک بر طبق آن دوره‌ی درمانی خاصی را در نظر خواهد گرفت. درمان کمبود سدیم شامل تزریق محلول نمک داخل وریدی، محدود ساختن آب مصرفی، و تجویز داروهای ادرار آور و یا دیورتیک می‌شود. فردی که دچار کمبود سدیم است، تحت نظارت قرار می‌گیرد به این دلیل که برقراری سریع تعادل ممکن است به نارسایی قلبی منجر شود. کمبود سدیم معمولاً در دوندگان ماراتن و یا دوندگان و ورزشکارانی که ورزش‌های استقامتی انجام می‌دهند دیده می‌شود. به این دلیل که در حین دویدن به طور مداوم آب می‌نوشند، سطح مایعات بدن آنها بالا رفته و منجر به رقیق شدن سدیم می‌گردد. این وضعیت همچنین مسمومیت آب نامیده می‌شود. بنابراین، به این افراد توصیه به نوشیدن نوشیدنی‌های ورزشی، ژل‌های ورزشی، یا سایر مکمل‌های جایگزین الکترولیت می‌شود.

مقدار سدیم مورد نیاز روزانه

به گزارش انجمن قلب آمریکا (AHA)، آکادمی تغذیه و رژیم‌های غذایی (AND) و انجمن دیابت آمریکا (ADA)، بایستی کمتر از 1500 میلی گرم سدیم ("3" /"4" قاشق چای خوری یا 75ر3 گرم نمک) در روز مصرف شود. معمولاً، همه بیشتر از مقدار توصیه شده، سدیم مصرف می‌کنند. بنابراین، آنها همچنین توصیه می‌نمایند که مصرف روزانه سدیم نبایستی بیش از 2300 میلی گرم (یک قاشق چای خوری یا 6 گرم نمک) باشد. در حالی که حداقل مصرف کلرید سدیم (نمک طعام) و یا NaCl سه تا چهار گرم است، یک فرد به طور متوسط هشت تا ده گرم نمک طعام و یا بیشتر مصرف می‌نماید.
بنابراین، کمبود سدیم اختلال نادری است که فرد تنها در شرایط و یا موارد شدید دچار آن می‌شود. به منظور جلوگیری از هرگونه بیماری‌های کمبود وابسته به آن، بایستی از یک رژیم غذایی سالم پیروی کرده و مواد غذایی و نوشیدنی‌های سالم مصرف نماییم.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های متخصص این رشته در نظر گرفته شود.